www.
johanblaauw.nl
Zondagswoorden
De christelijke traditie kent verschillende typen liederen: bijbelliederen, lofliederen, ochtend- en avondliederen. Net zoals er diverse liederen bestaan, bestaan er ook verschillende soorten gebeden: tafelgebeden, dankgebeden, voorbeden. Onder deze verschillende soorten gebeden wordt een aparte plaats ingenomen door het zogenaamde collectagebed.Het is een kort gebed aan het begin van de kerkdienst,
waarin meestal in één enkele volzin de verlangens en verwachtingen
van de aanwezigen verzameld en samengevat worden. De voorganger komt naar
voren, groet de aanwezigen, roept op tot gebed, waarna een stilte volgt,
afgesloten met een kort gebed: het collectagebed.
In de loop der eeuwen zijn in de verschillende
tradities binnen het christendom talloze collectagebeden of gebeden van
de zondag, zoals ze ook wel genoemd worden, ontstaan. Zo kent elke zondag
zijn eigen collectagebed.
Waarom
hier opeens deze aandacht voor dit type gebed? Dat komt omdat er een boekje
is verschenen met eigentijdse collectagebeden voor elke zondag van het
jaar van Willem van der Zee. Het heet Zondagswoorden
en de kern ervan wordt gevormd door deze zondagsgebeden, die door Van der
Zee vertaald en bewerkt zijn. Het was bedoeld als afscheidsgeschenk aan
de Raad van Kerken, waar hij jarenlang algemeen secretaris van was. Door
zijn overlijden in januari 1995 kon dat niet doorgaan. Het is nu postuum
uitgegeven.
Bij zijn bewerking speelden twee overwegingen
een rol. Ten eerste dat de geloofsgemeenschap "een gemeenschap is van vrouwen
en mannen. Wij hebben inmiddels geleerd dat dit duidelijker tot uiting
dient te komen. Dat bepaalde mede de keuze van woorden en beelden".
Ten tweede, zo houdt Van der Zee ons voor, dat
de gemeenschap die samenkomt, "uitgezonden wordt voor haar dienst aan gerechtigheid,
vrede en heelheid van de schepping. Dat is stellig ook het perspectief
van de klassieke collectagebeden, al wordt dat lang niet altijd expliciet
uitgesproken". Vandaar dat de schrijver ook op dit punt veranderingen heeft
aangebracht.
Tijd om een voorbeeld te geven. Voor de zogenaamde
negentiende zondag door het jaar is het klassieke gebed (min of meer letterlijk
vertaald):
"Almachtige eeuwige God,Na bewerking in bovengenoemde zin wordt dit bij Van der Zee:
die wij onze Vader mogen noemen,
vervolmaak in onze harten
de geest van het kindschap van U,
opdat wij mogen ontvangen
het beloofde erfdeel".
"Gij die wij mogen aansprekenHier voegt hij in een nog wat vrijere bewerking een tweede gebed aan toe:
als onze Vader,
stel ons in staat
te leven als dochters en zonen van U
en laat ons groeien
in de volwassenheid van het geloof".
"God, onze Vader, onze Moeder,Het aardige van dit voorbeeld, dat ik ontleen aan de toelichting op deze gebeden, vind ik, dat Van der Zee ons zo als het ware over zijn schouder laat meekijken terwijl hij aan het werk is.
wees in ons midden
met uw warme liefde,
met uw klare wijsheid,
zodat wij bemoedigd en bezield
ons kunnen toewijden
aan de zorg voor uw schepping".
Na dit door het kerkelijk jaar bepaalde en tevens grootste deel van het boek volgen nog twee hoofdstukken. Het eerste bestaat uit een verzameling gebeden die hun inspiratie vonden in het zogenoemde conciliair proces van gerechtigheid, vrede en heelheid van de schepping waar de oecumenicus Willem van der Zee zich met veel enthousiasme en enorme energie voor heeft ingezet.
Het tweede bevat een achtergrondverhaal over "Oecumenische liturgie en liturgische oecumene". Een bundeling en uitwerking van wat Van der Zee over dit thema elders eerder schreef. De rode draad hiervan wordt gevormd door de liturgische uitdagingen waar de oecumene de deelnemende kerken momenteel voor plaatst: eucharistie, engagement en de liturgie als liturgie van vrouwen en mannen. Van der Zee laat zien dat de 'gewone' liturgie voldoende in zich heeft aan gerechtigheid, vrede en heelheid van de schepping. "Je hoeft het er niet in te leggen, je kunt het er zo uithalen. Dat zou wellicht explicieter kunnen." Bovendien kan de preek op het punt van het maatschappelijk engagement terughoudender zijn, als in de liturgie duidelijker kleur bekend wordt. In dit boekje draagt Van der Zee hiervoor de nodige bouwstenen aan.
Willem van der Zee laat een omvangrijke erfenis na. Deze bestaat o.a. uit een hele reeks goed leesbare boeken, waarin hij bijbelgedeelten en geloofsaspecten helder vertolkt voor een breed publiek. Deze uitgave maakt die erfenis nog belangrijker. In het Woord vooraf bij deze bundel schrijft de secretaris-generaal van de Nederlandse Hervormde Kerk dan ook dat het weldadig is Willem van der Zee "ook nadat hij gestorven is nog sprekend in ons midden te hebben". Zo is het.
W.R. van der Zee, Zondagswoorden, Teksten en gebeden voor alle zeven dagen, Zoetermeer 1995